Słowo się rzekło. Pacta sunt servanda

Łacińska pare­mia w tytu­le przy­po­mi­na, że umów nale­ży dotrzy­my­wać. Po tym wyja­śnie­niu już za chwi­lę wszyst­ko będzie jasne. Redakcja Dębickich Zeszytów Historycznych zwró­ci­ła się (i zwra­ca nadal) z proś­bą do odwie­dza­ją­cych naszą stro­nę: „Jeśli masz pomysł, o czym mie­li­by­śmy napi­sać albo chciał­byś opu­bli­ko­wać wła­sny tekst, powia­dom nas!”. Właśnie ten krót­ki tekst oraz poru­szo­ne w nim kwe­stie, są owo­cem podzie­le­nia się opi­nia­mi trzech osób – wszy­scy są miesz­kań­ca­mi Dębicy. Życzeniem wszyst­kich jest pozo­stać ano­ni­mo­wy­mi i tak też się sta­nie. Czas zmie­rzać więc do meri­tum.

Upamiętnienie Braci Lipieniów w prze­strze­ni miej­skiej mia­sta Dębicy

Zapowiadane było przez bur­mi­strza Mateusza Kutrzebę w lip­cu ubie­głe­go roku. Niespełna rok po tej zapo­wie­dzi, uro­czy­ście odsło­nię­ty został POSĄG BRACI LIPIENIÓW. Ceremonia odsło­nię­cia posą­gu odby­ła się w dniu 3 lip­ca 2025 roku przy ul. Kolejowej na Placu Braci Lipieniów. Można powie­dzieć, że wyda­rze­nie roku. W ulot­ce wyda­nej z tej oka­zji, w taki oto spo­sób opi­sa­no ów posąg: „Rzeźba przed­sta­wia »Złotych Bliźniaków« uchwy­co­nych w dyna­micz­nym momen­cie wal­ki. Obaj zawod­ni­cy sto­ją na lek­ko ugię­tych nogach, pochy­la­ją się ku sobie i chwy­ta­ją w kla­sycz­nym uchwy­cie zapa­śni­czym. Ich cia­ła są napię­te, co pod­kre­śla wysi­łek i kon­cen­tra­cję cha­rak­te­ry­stycz­ne dla tej dys­cy­pli­ny spor­tu.

Rzeźba uka­zu­je ich w reali­stycz­nych pozy­cjach, z dba­ło­ścią o deta­le ana­to­micz­ne – widać zarys mię­śni, syl­wet­ki, stro­je zapa­śni­cze oraz mimi­kę twa­rzy wyra­ża­ją­ca sku­pie­nie.

Całość wyko­na­na jest z brą­zu, co nada­je rzeź­bie szla­chet­ny ponad­cza­so­wy cha­rak­ter i pod­kre­śla jej monu­men­tal­ny wymiar mimo nie­wiel­kich roz­mia­rów figu­ral­nych. Postaci sto­ją na pro­sto­kąt­nej pod­sta­wie umiesz­czo­nej na czte­rech smu­kłych fila­rach, co daje wra­że­nie uno­sze­nia się w prze­strze­ni – sym­bo­licz­nie pod­kre­śla wznio­słość spor­to­wej rywa­li­za­cji oraz fakt, że suk­ces i mistrzo­stwo wyma­ga­ją nie­ustan­ne­go wzno­sze­nia się ponad ogra­ni­cze­nia.

Podstawę sta­no­wi okrą­głe ton­do w kształ­cie olim­pij­skie­go meda­lu, na któ­rym umiesz­czo­no napi­sy: Bracia Lipieniowie – zło­ci bliź­nia­cy uro­dze­ni 9 lute­go 1949 r. w Jaczkowie. Kazimierz Lipień – trzy­krot­ny olim­pij­czyk (1972, 1976, 1980), mistrz i brą­zo­wy meda­li­sta olim­pij­ski, dwu­krot­ny mistrz świa­ta, czte­ro­krot­ny wice­mistrz świa­ta, wie­lo­krot­ny mistrz Europy i Polski, tre­ner Zapaśnik Stulecia Polskiego Związku Zapaśniczego.

Józef Lipień czte­ro­krot­ny olim­pij­czyk (1968, 1972, 1976, 1980), wice­mistrz olim­pij­ski, mistrz i dwu­krot­ny wice­mistrz świa­ta, brą­zo­wy meda­li­sta mistrzostw Europy, wie­lo­krot­ny mistrz Polski, tre­ner.

Tondo zdo­bią orna­men­ty w posta­ci wień­ca lau­ro­we­go oraz podo­bi­zna meda­lu Mistrzostw Świata w Teheranie w 1973 roku, gdy obaj bra­cia zdo­by­li zło­te meda­le.

Rzeźba zosta­ła wyko­na­na w pra­cow­ni pani Ewy Fleszar, a upa­mięt­nie­nie zosta­ło przy­go­to­wa­ne w odlew­ni Pana Rafała Kiecia w Tarnowie”[1].

Strona tytu­ło­wa ulot­ki. Skan

Posąg brzmi wznio­śle! Posąg brzmi dum­nie!

Posąg według auto­rów Małego słow­ni­ka języ­ka pol­skie­go to „rzeź­ba wyko­na­na z meta­lu, kamie­niu, drew­nie itp. przed­sta­wia­ją­cą postać ludz­ką; sta­tua: Pomnik boha­te­ra naro­do­we­go. W świą­ty­ni sta­ły pomni­ki bóstw”. W słow­ni­ku tym jest rów­nież obja­śnie­nie odno­szą­ce się do „posąż­ku” tj. nie­wiel­kie­go małe­go posą­gu[2].

Z uwa­gi na trud­no­ści z okre­śle­niem para­me­trów odno­szą­cych się do wspo­mnia­ne­go posąż­ku, jako cie­ka­wost­kę moż­na podać, że Statua Jedności w Indiach to naj­więk­szy posąg na świe­cie. Figura ma 182 metry wyso­ko­ści, a wraz z pod­sta­wą całość wzno­si się na 240 metrów[3]. Jest więc wyż­szy od Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie.

Dębicki posąg Braci Lipieniów ma wyso­kość ok. 170 cm. Figury przed­sta­wia­ją­ce zło­tych bliź­nia­ków mają ok. 60 cm. Chyba jed­nak posą­żek. Słowo „ton­do” w cyto­wa­nym tek­ście nie jest błę­dem (lite­rów­ką). Tondo (z wło­skie­go talerz, krąg), to w sztu­ce obraz lub pła­sko­rzeź­ba w kształ­cie koła. Tondo cha­rak­te­ry­stycz­ne było dla sztu­ki rene­san­su[4].

Dębica (3.07.2025) Plac Braci Lipieniów. Fot. Arch. DZH

Kontrowersje zwią­za­ne z posą­giem Braci Lipieniów

Były powo­dem tele­fo­nów do redak­cji, lecz opi­nie, treść wypo­wie­dzi i oce­ny zosta­ną pomi­nię­te. Przytoczone przez roz­mów­ców argu­men­ty, nie wyma­ga­ją tak­że redak­cyj­ne­go komen­ta­rza. Przekazane infor­ma­cje doty­czą upa­mięt­nie­nia spor­tow­ców w innym mia­stach Polski niż Dębica.

Pierwszy z roz­mów­ców zachę­cał do odwie­dze­nia pobli­skie­go Tarnowa. Żużlowiec KS Unia Tarnów w 2016 zmarł na sku­tek wypad­ku pod­czas zawo­dów na torze w Rybniku. Pochowany został na cmen­ta­rzu w Tarnowie-Mościcach, na pły­cie nagrob­nej stoi posąg natu­ral­nych wymia­rów. Przekazując tę infor­ma­cję w dobrej wie­rze, załą­cza­my foto­gra­fię[5].

Fot. T. Rajbasz, (jak w przy­pi­sie 5)

Drugi z roz­mów­ców też wska­zał na spor­tow­ców. Jednym z nich był to kolarz Stanisław Szozda. Społeczeństwo Ziemi Prudnickiej, Mistrzowi Światowego Kolarstwa posta­wi­ło pomnik. Rozmiarami więk­szy od posą­gu Braci Lipieniów. Sportowych osią­gnięć St. Szozdy nie ma potrze­by przy­bli­żać, gdyż w Wikipedii jest infor­ma­cja na ten temat.

Pomnik Stanisława Szozdy w Prudniku. Fot. Starostwo Prudnik

Pomnik Joachima Halupczoka w Niwce, tj. miej­sco­wo­ści, w któ­rej uro­dził się, upa­mięt­nia spor­to­we doko­na­nia. Zmarł w 1994 r. Pomnik przed­sta­wia­ją­cy kola­rza na rowe­rze powstał w 2011 r. Od sierp­nia 2020 r. jego imie­niem nazwa­no rów­nież most pie­szo-rowe­ro­wy nad Kanałem Ulgi w Opolu[6].

Pomnik Joachima Halubczoka, pol­skie­go kola­rza w Niwkach. Fot. Adaś 17 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Joachim_Halupczok_Monument.jpg

Postulat pod roz­wa­gę

Związany jest reak­cją i wypo­wie­dzią trze­cie­go z roz­mów­ców. Prosił o napi­sa­nie, że Kazimierz Lipień, Józef Lipień, inni zapa­śni­cy oraz tre­ne­rzy zasłu­ży­li sobie na god­niej­sze upa­mięt­nie­nie. Złożył ust­ną dekla­ra­cję, prze­ka­za­nia na pomnik, ew. inny spo­sób upa­mięt­nie­nia, rodzin­nych pamią­tek z meta­li kolo­ro­wych. Właśnie proś­ba zosta­ła speł­nio­na. Redakcja zosta­ła upo­waż­nio­na do prze­ka­za­nia danych ofia­ro­daw­cy, jeże­li zro­dzi się kolej­na ini­cja­ty­wa upa­mięt­nie­nia dębic­kich zapa­śni­ków oraz ich tre­ne­rów.

Z nie­ofi­cjal­nych usta­leń redak­cji wyni­ka, że pod­ję­te zosta­ły dzia­ła­nia ukie­run­ko­wa­ne na upa­mięt­nie­nie zmar­łe­go 10 czerw­ca 2025 r. zapa­śni­ka „Wisłoki” i tre­ne­ra śp. Czesława Korzenia. Jako miesz­ka­niec Dębicy, przed­się­bior­ca, dzia­łacz i samo­rzą­do­wiec, wyka­zy­wał się aktyw­no­ścią do ostat­nich chwil życia. Kiedy pozna­my wię­cej szcze­gó­łów, prze­ka­za­ne zosta­ną w aktu­al­no­ściach DZH.

Od redak­cji

Uważamy za koniecz­ne spro­sto­wać błąd, któ­ry wystę­pu­je we wspo­mnia­nej ulot­ce, a któ­ry nie powi­nien mieć miej­sca. Czynimy to z dwóch powo­dów: pierw­szy ze wzglę­du na brak infor­ma­cji, że Kazimierz Lipień w 2005 roku, pośmiert­nie, odzna­czo­ny został Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[7]; dru­gi w tro­sce o redak­cyj­ną wia­ry­god­ność. Nasze usta­le­nia doko­na­ne zosta­ły na pod­sta­wie źró­dła, któ­re­go wia­ry­god­no­ści zakwe­stio­no­wać nie spo­sób.

Edukacyjnej i badaw­czej dzia­łal­no­ści DZH moż­na nie zauwa­żać, a nawet ją igno­ro­wać[8]. Faktom poda­wa­nym przez nas w aktu­al­no­ściach, zaprze­czyć nie spo­sób. Wszyscy bez wyjąt­ku mamy pra­wo ocze­ki­wać rze­tel­nej pra­cy i odpo­wie­dzial­no­ści za sło­wa, gdyż tak ukształ­to­wa­ne zosta­ły histo­rycz­nie sto­sun­ki spo­łecz­ne. Redakcja jest otwar­ta na współ­pra­cę i pro­mo­wa­nie osią­gnięć miesz­kań­ców naszej „małej ojczy­zny”.

Redakcja DZH

[1] Materiał infor­ma­cyj­ny (ulot­ka) pt. „Ceremonia odsło­nię­cia posą­gu Braci Lipieniów, Dębica, 3 lip­ca 2025 r.”. W pod­pi­sie Maciej Małozięć.

[2] Mały słow­nik języ­ka pol­skie­go, red. t. Elżbieta Sobol, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 1993, s. 678.

[3] A. Białek, Statua Jedności to naj­więk­szy posąg na świe­cie. Jego budo­wa wywo­ła­ła licz­ne kon­tro­wer­sje, https://www.national-geographic.pl/traveler/kierunki/statua-jednosci-historia-najwiekszego-posagu-na-swiecie/, dostęp 15.07.2025.

[4] https://pl.wikipedia.org/wiki/Tondo, dostęp 15.07.2025 r.

[5] T. Rabjasz, Tarnów: pomnik Krystiana Rempały na cmen­ta­rzu w Mościcach, ttps://tarnow.naszemiasto.pl/tarnow-pomnik-krystiana-rempaly-na-cmentarzu-w-moscicach/ar/c16-4317874, dostęp 15.07.2025.

[6] J. Halubczok, https://pl.wikipedia.org/wiki/Joachim_Halupczok, dostęp 15.07.2025.

[7] DZH,Tom I. cz.1., Kazimierz Lipień – zapa­śnik stu­le­cia, red. J. Swół, Dębica 2024, s. 5–6, https://zeszytydebickie.pl/biblioteczka/.

[8] J. Swół, Echa kry­ty­ki pra­so­wej, https://zeszytydebickie.pl/2025/04/18/echa-krytyki-prasowej/.